در آبان ماه سال 1328 مؤسسه انتشارات اميركبير در يك بالاخانه شانزده متری در خيابان ناصرخسرو تأسيس شد. در آن زمان تيراژ بهترين كتاب‌ها حداكثر از يك‌هزار يا يك‌هزار و پانصد نسخه تجاوز نمی‌كرد.
از همان آغاز كار، اميركبير درصدد انتشار كتاب‌هايی بود كه ديگر ناشران در آن ايام چندان بدآن‌ها رغبت نداشتند و نخستين كتاب مهم و مفصلی كه منتشر نمود تاريخ علوم اثر پیير روسو بود كه در عالم مطبوعات ايران انعكاس وسيع يافت. از ديگر اقدامات مهم اميركبير در آن ايام پرداختن به ترجمه و انتشار مجموعه علمی «چه می‌دانم» بود.
در سال 1329 (دومين سال فعاليت مؤسسه اميركبير)، اولين فروشگاه اميركبير در خيابان ناصرخسرو داير گرديد و پس از آن بتدريج در محل‌های ديگر تهران به تأسيس فروشگاه‌های كتاب پرداخت، به‌طوری كه تا سال 1352 اميركبير ده كتابفروشی در نقاط مختلف تهران داير كرده بود.
در سال 1333 با همكاری دكتر ذبيح‌الله صفا و دكتر پرويز ناتل خانلری اميركبير برای اولين بار در ايران به چاپ و انتشار دوره شاهكارهای ادبيات فارسی پرداخت. در اين دوره گزيده‌هايی از متون نظم و نثر فارسی با شرح و معنی لغات دشوار، با بهايی بسيار ارزان به چاپ می‌رسيد. تا سال 1358، 37 جلد در اين مجموعه به چاپ رسيد.
از سال 1336 اميركبير برای ترويج كتاب به فروش اقساطی كتاب به علاقه‌مندان پرداخت و هركس می‌توانست سه هزار ريال كتاب يا بيشتر را يك‌جا خريداری كند و بهای آن را در ده قسط ماهانه بپردازد. يعنی با پرداخت سه هزار ريال در ظرف ده ماه صاحب يك دوره فرهنگ معين می‌گرديد.
در سال 1337 اميركبير اولين نمايشگاه انتشارات خود را در باشگاه دانشگاه تهران داير كرد و اين اولين نمايشگاهی بود كه توسط ناشری از بخش خصوصی داير می‌شد.
در سال 1338 اميركبير با همكاری مرحوم دكتر محمد معين به چاپ فرهنگ فارسی معين پرداخت كه نخستين مجلد آن در سال 1342 منتشر گرديد و انتشار پنج مجلد ديگر آن بتدريج و به‌خاطر ضايعه بيماری و فوت دكتر محمد معين با كمك دكتر سيد جعفر شهيدی در سال 1352 پايان يافت. اين فرهنگ شش جلدی مشتمل بر هشت هزار و دويست (8200) صفحه است.
در سال 1339 اميركبير با همكاری مرحوم عباس آريان‌پور كاشانی به چاپ دوره فرهنگ انگليسی به فارسی پنج جلدی آريان‌پور پرداخت كه كار چاپ آن در تير ماه 1340 شمسی آغاز شد و در شهريور سال 1344 به پايان رسيد.
سپس بتدريج تا سال 1356 با همكاری آن مرحوم و فرزندش دكتر منوچهر آريان‌پور فرهنگ‌های مختصرتر انگليسی به فارسی و فارسی به انگليسی نيز در شش مجلد جداگانه چاپ و منتشر گرديد كه مجموعه اين يازده جلد بالغ بر يازده هزار (11000) صفحه می‌گردد.
در سال 1339 به پيشنهاد و با سرمايه مؤسسه انتشارات اميركبير، اولين برنامه هفتگی كتاب به مدت يك سال از تلويزيون ملی ايران پخش گرديد و شعرا و نويسندگان و مترجمان و استادان دانشگاه در اين برنامه شركت می‌كردند.
در سال 1340 اميركبير با همكاری مرحوم دكتر محمود راميار به چاپ فهارس‌القرآن پرداخت كه در جهان منحصربه‌فرد است. تهيه و چاپ و اعراب‌گذاری و تصحيح اين فهارس پنج سال به‌طول انجاميد و اين فهارس بيش از تمام فهارس مشابه راه‌گشا و كارگشای محققان است و اكنون در انتهای غالب نسخه‌های چاپی قرآن كريم درج می‌شود.
